Serbest çalışıyorsunuz, bir firmaya iş yaptınız ama firma ödemenizi yapmak için sizden fatura ya da evrak talep ediyor. Şimdi ne yapacaksınız?
Vergi kanunlarımıza göre bir şirket aldığı bir hizmeti gider yazabilmesi için kanunlarda belirtilen geçerli bir belgeye ihtiyacı var.
Hizmet veren bu belgeyi 3 farklı yolu kullanarak sağlayabilir:
Farklı durumlar için farklı çözümler tercih edilebilir.
Yaptığınız iş sermayeye değil mesaiye dayanıyorsa, kişisel bilgi veya beceri gerektiriyorsa ayrıca bu hizmeti bir işveren adına değil, direkt kendi hesabınıza yapıyorsanız; siz bir serbest meslek erbabısınız.
Ancak ürününüz veya hizmetiniz sanat eseri kapsamına giriyor olabilir. Belki de çevirmen, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı, yazar veya mucitsiniz. Bu durumda gider pusulası kesmeniz mümkün olabilir.
Müşteriniz size fatura ya da SMM olmadan ödeme yapar ise hizmeti geçerli bir evrak ile belgeleyemediği için bu hizmeti kayıtlarında gider gösteremez. Daha kötüsü olası bir vergi denetiminde, vergi denetmeni bu ödemeyi ücret olarak değerlendirip, müşterinizden ek gelir vergisi de talep edebilir.
Vergi kanunlarına göre geçerli belgeleri genelde hizmeti veren (karşılığında para alacak taraf) düzenler. Ama diyelim ki tek seferlik bir temizlik hizmeti var ve hizmeti veren tarafın vergi mükellefiyeti yok, bu durumda şirket ödemeyi nasıl yapacak? Gider pusulası ile yapacak.
Gider pusulasını diğer evraklardan ayıran özelliklerden birisi bu belgeyi hizmeti veren değil ödemeyi yapacak olan taraf düzenler. Yani şirket hizmet karşılığı ödeme yapacağı zaman gider pusulası düzenler ve hizmeti veren tarafa imzalatır.
Bu soruya geçmeden önce daha temel bir soru olan "SMM nedir?" yazımıza göz atabilirsiniz. Vergi Dairesinden serbest meslek mükellefiyeti açtırdınız, anlaşmalı matbaada serbest meslek makbuzları (SMM) bastırdınız. Hizmetinizi verdikten sonra bu SMM’leri doldurup müşterinize vermeli ve karşılığında hizmet bedelinizi tahsil etmelisiniz.
Serbest meslek makbuzunu bağlı bulunduğunuz il sınırları içerisindeki Maliye Bakanlığınca yetkilendirilmiş anlaşmalı matbaalardan alabilirsiniz.
SMM’de hem stopaj (gelir vergisi) hem de KDV vardır. Stopaj brüt tutar üzerinden %20 ve KDV %18’dir. Stopajı müşteriniz sizin adınıza vergi dairesine öder (muhtasar beyanname ile). KDV’yi de vergi dairesine siz ödersiniz. Burada brüt ve net kavramları ortaya çıkar ve biraz kafa karıştırır.
Net: Müşteriden tahsil edeceğiniz tutarın, vergiler düşüldükten sonra elinizde kalacak miktarıdır. Yani sizin kasanızda kalacak olan paradır.
Brüt (Matrah): Net kazancınız üstüne eklenmiş vergilerin de olduğu tutardır.
Örnek: Hizmet’in brüt tutarı 100TL olsun. Bu durumda vergiler;
Stopaj: 20 TL’dir. Bu tutarı, müşteriniz sizin adınıza vergi dairesine ödeyecektir. Size brüt tutar üzerinden bu tutar düşülerek, ödeme yapılacaktır.
KDV: 18 TL’dir ve müşteriniz bu tutarı size ödeyecektir.
Yani; müşterinizle siz brüt tutar üzerinden 100TL’ye anlaştığınızda, size 100TL ödemek yerine, 20 TL stopaj kesintisi yaparak 80TL + 18 TL KDV = 98TL ödeyecektir.
100TL – 20TL (stopaj) = 80TL 80TL + 18TL (KDV) = 98TL Hizmet karşılığında ödenecek olan toplam tutar. Siz KDV’yi ödedikten sonra kasanıza girecek olan net tutar 80TL’dir.
Serbest meslek makbuzunun muhasebe kaydını yapmadan önce hesaplamasını yapmamız gerekir. Bunun için gelin, aşağıda paylaştığımız örnek üzerinden önce hesaplamamızı ardından muhasebe kaydının nasıl yapıldığına bakalım.
Diyelim ki, ürettiğiniz mal ya da hizmet karşılığında 1.000 TL tahsil ettiniz.
Brüt ücret: 1.000 TL.Stopaj (%20): 1.000x %20= 200 TLNet ücret: 1.000-200= 800 TL
KDV (%18): 1.000 x %18 = 180 TLTahsil edilen net tutar: 800 + 180 = 980 TL’dir.
Şimdi farklı bir örnek ele alarak, net ödeme üzerinden düzenlenmiş olan bir serbest meslek makbuzuna ait brüt tutarın hesabını yapalım ve muhasebe kaydı oluşturalım.
Net tutar: 1.000 TL olsun.Stopaj oranı: %20KDV oranı: %18Brüt tutar: 1.000 / [ 1- (%20 – %18)]= 1.000 / 0,98= 1.020,40 TL
1.020,40 TL olan brüt ücret üzerinden yapılacak hesaplama ve muhasebe kaydı şöyledir:
Brüt ücret: 1.020,40Gelir vergisi kesintisi (%20): 204,08 TLNet ücret: 816,32 TLKDV (%18): 183,67 TLTahsil edilecek tutar: 816,32 + 183,67 = 999,99 TL
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, serbest meslek makbuzunda faturadan farklı olarak stopaj bulunmaktadır ve bu oran da %20’dir.
Gelelim asıl sorunun cevabına…
Evet, stopajsız da serbest meslek makbuzu kesmeniz mümkündür. Stopaj muhtasar beyanname ile birlikte serbest meslek makbuzu kesenin müşterisi tarafından serbest meslek erbabı adına ödenir. KDV’yi ise serbest meslek makbuzunu kesen taraf öder.
Burada önemli olan müşterinizin gelir vergisi mükellefi olup olmadığıdır. Eğer müşteriniz gelir vergisi mükellefi değilse stopajsız serbest meslek makbuzu kesebilirsiniz. Vergi mükellefi olmayan kişiye, yalnızca KDV’li olarak serbest meslek faturası kesebilirsiniz.
