Basit Usulde Vergilendirme Nedir? Şartları Nelerdir?

Vergilerin sınıflandırılması ve ödenmesi gereken vergilerin tespit edilmesi çoğu işletme sahibi için zorlu bir konu olabilir ama endişelenmeyin. Vergi türlerini anlatan yazı dizimiz basit usul vergilendirme ile devam ediyor. "Basit Usule Tabi Olmak" nedir, işletmenizin bu vergiyi ödemesi gerekiyor mu?" sorularını bu yazımızda cevapladık. Basit usul vergilendirmeyi örnek hesaplamalarla anlattık.

Bu yazımızı okuyarak basit usule tabi mükellef olma şartları, basit usul vergi nasıl açılır, bu vergilendirmenin sizlere getireceği avantajlar ve basit usul vergilendirme kapsamında izlenmeniz gereken prosedürler hakkında bilgi alabilirsiniz.

Gelir Vergisi Kanunun 46. Maddesine göre basit usulde vergilendirilenler, kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanunu'nun defter tutma hükümleri hariç, bildirme, vesikalar, muhafaza, ibraz, diğer ödevler ve ceza hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler.

Gelir Vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbapları kazancın tespiti bakımından “Basit Usulde Gelir Vergisine Tabi Olanlar” ve “Gerçek Usulde Gelir Vergisine Tabi Olanlar” olarak ikiye ayrılırlar.

İkisinin arasındaki farkı inceleyecek olursak Gerçek Usule Tabi olan mükellefler KDV, gelir vergisi, stopaj vergisi öderken Basit Usule Tabi olan mükellefler yalnızca basit usulde ticari kazançlarının vergisini öder. İki usulde de ödenmesi gereken sabit bir rakam bulunmamakla birlikte bu noktada ödenecek vergi tutarı elde edilen kazanca göre belirlenir.

Bu durumda basit usul, vergisel anlamda istenilen şartlara haiz olan mükellefler için ticari kazancın tespit edilme yollarından bir tanesi olup çeşitli vergisel avantajları olan bir vergilendirme şeklidir.

Basit usul, diğer mükellefiyet türlerinde farklı olarak birtakım kolaylıklara sahip olduğu için, adından da anlaşılacağı üzere en basit mükellefiyet şeklidir.

Basit usul vergilendirmenin sağladığı kolaylıklar nelerdir?

• Diğer mükellefiyet türlerinde olduğu gibi defter tutma mecburiyetleri yoktur. Ancak alınan ve verilen yasal belgelerin kayıtları “Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi” kapsamında meslek odası ( Esnaf ve Sanatkarlar Odası) ya da mali müşavirler aracılığıyla Defter Beyan Sistemine kaydı yapılır.
• Yukarıda ifade edilen kayıtlar yapılırken sabit kıymetler için Amortisman hesaplamazlar.
• Aylık dönemlerde KDV beyan mecburiyeti yoktur.
• Vergi tevkifatını sadece ücret için yaparlar ve MUHSGK beyannamesini sadece ücret için doldurulur.
• Üçer aylık dönemlerde Geçici Vergi Beyannamesi beyan etmekten muaftırlar.
• Yıllık beyannamelerini verirlerken ticari kazanç istisnası , genç girişimci istisnası ve vergiye uyumlu mükellef indiriminden faydalanabilirler.

Basit usule tabi olmanın şartları

Basit Usule tabi olmak mükelleflere Vergi İdaresi tarafından bazı avantajlar sağlamaktadır. Ancak Basit Usulün avantajlarından yararlanabilmek için Gelir Vergisi Kanununda belirtilen Genel ve Özel Şartlara topluca sahip olmak gerekir. Bu şartların neler olduğu aşağıda belirtilmiştir:

Basit usule tabi olmanın genel şartları

1. Kendi işinde bilfiil çalışmak ya da bulunmak (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmamaktadır. Ölüm halinde, iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmamaktadır.)
2. İşyeri mülkiyeti işyeri sahibine aitse emsal kira bedelinin, kiralanmış olması halinde ise yıllık kira bedeli toplamının 2023 yılı için büyükşehirlerde 35.000 TL'yi, diğer yerlerde ise 23.000 TL'yi aşmaması
3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak

Basit usule tabi olmanın özel şartları

• Alım Satım işi ile uğraşanlar için; satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sona satanların yıllım alım tutarlarının 2023 yılı için 440.000 TL'yi veya yıllık satış tutarının 700.000 TL'yi aşmaması gerekir.
• Hizmet işleri ile uğraşanlar için bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatının aşılmama şartı 2023 yılı için 220.000 TL idi.
• Hem alım satım hem de hizmet faaliyetlerinin bir arada yapılması halinde yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının 2023 yılı için 440.000 TL'yi aşmaması belirlendi.

Basit usule tabi olmanın avantajları

• Yasal muhasebe defteri tutma zorunluluğu yoktur.Ancak kayıtların defter beyan sisteminde takibi gerekir. Basit usule tabi mükelleflerin perakende satış fişleri,z raporları ve gün sonu hasılatları excel formatında toplu bir şekilde sisteme eklenebilir.
• Vergi tevkifatı yapma zorunluluğu yoktur. Ücret ve kira giderleri için muhtasar beyanname verilmez.
• Üç aylık dönemlerde geçici vergi verilmez.
• Basit usule tabi mükelleflerin teslim ve hizmetleri KDV’den istisnadır. KDV Beyannamesi verilmez.
• Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi mali müşavirlere de tutturabilirler.

Basit usulde vergilendirmeden faydalanamayacak olanlar

• Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları.
• İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar.
• Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar.
• Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar.
• Sigorta prodüktörleri.
• Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler.
• Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar.
• Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç).
• Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler.
• Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç).
• Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.

Basit usul beyan zamanı ve ödeme süreleri

Gelir Vergisi Kanuna eklenen mükerrer 20A maddesine göre kazançları basit usulde tespit olunan mükelleflerin yine aynı kanunun 46'ncı maddeye göre tespit edilen kazançları gelir vergisinden istisna edilmesinden ötürü basit usule tabi mükellefler 01.01.2021 tarihinden geçerli olmak üzere yıllık beyanname vermeyeceklerdir.

Basit usulde ticari kazancın tespiti

Gelir Vergisi Kanunun 46. Maddesine göre basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark yapılan faaliyetle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hasaplanır. Bu şekilde tespit edilen edilen kazanç vergilendirmeden muaftır.

Basit usule tabi mükellefler için defter beyan sistemi

Basit usule tabi mükellefler, aralarında Defter Beyan Sistemi Kullanım ve Aracılık Sözleşmesi düzenledikleri meslek odaları aracılığıyla ya da Elektronik Beyanname Gönderme Aracılık ve Sorumluluk Sözleşmesi imzaladıkları mali müşavirler aracılığıyla sisteme hem başvuru yapabilecekler hem de sistemi kullanabileceklerdir. Sisteme giriş şifresi mükellef veya yerine yetkilendirdiği kişi tarafından bağlı bulunduğu vergi dairesinden kapalı zarf içinde temin edilecektir.

Defter beyan sistemi nedir ?

Defter Beyan sistemini elektronik defterin bir çeşidi olarak nitelendirmek yanlış olmayacaktır. Sistem üzerinde kayıtlar elektronik ortamda tutulmakta ve beyannameler yine defter beyan sistemi üzerinden gönderilmektedir.

Diğer bir deyişle defter beyan sistemi hali hazırda kullanılan muhasebe programlarının kayıt yapabilme ve beyanname gönderebilme işlevini yapmaktadır.

Diğer muhasebe programlarından farklı olarak elektronik ortamda tutulan bu kayıtları saklama yükümlülüğü mükellefe değil, Gelir İdaresi Başkanlığına aittir.

Defter Beyan sistemi kullanması zorunlu olan mükelleflerin beyannamelerini başka programlar aracılığı ile hazırlayıp internet vergi dairesi sistemine yüklemeleri ve onaylamaları halinde bu beyannameler hiç verilmemiş sayılacaktır.

Basit Usulde Belge ve Beyan Yükümlülükleri

Basit usule tabi olanlar yanlarında sigortalı işçi çalıştırabilir. Çalışanların elde ettikleri ücretler üzerinden işverenlerin tevkifat yapma yükümlülüğü bulunmadığından tevkifata tabi olmayan ücret kapsamında değerlendirilecektir. Ücret geliri elde eden çalışanın ücret gelirlerine ilişkin matrah asgari ücretin yıllık gelir vergisi matrahını aşarsa bu durumda çalışanın kendisi aşan kısım için yıllık beyanname verecektir.

İşyeri kira olan basit usul mükellefleri için kira stopajı beyan etme zorunluluğu da yoktur. Ancak kira ödemelerinin banka veya PTT üzerinden yapılması gerekmektedir.

Basit usul mükellefleri, yanlarında çalışan işçiler için aylık olarak SGK Hizmet Bildirgelerini beyan etmekle yükümlüdürler. Basit usule tabi mükellefler her yıl Şubat ayı içerisinde yıllık beyannamelerini vergi dairesine vermekle yükümlülükleri 01.01.2021 tarihinden itibaren Gelir Vergisi kanunuda yapılan değişiklik ile kaldırılmıştır.

Basit usule tabi bir mükellef diğer kazançları için yıllık beyanname verecek bile olsa basit usule ilişkin kazançlarını beyannamelerine dahil etmeyeceklerdir. Ancak kazanç tespiti, belge düzeni ve mükellefiyetlerine ilişkin diğer yükümlülükleri konusunda herhangi bir istisna söz konusu değildir. Dolayısıyla bu yükümlülükleri mevcut mevzuat hükümlerine göre yerine getirmeye devam etmek zorundadırlar.

Defter beyan sistemine kayıtlı olan basit usule tabi mükellefler kayıtlarını, üçer aylık dönemler itibariyle, defter beyan sistemi üzerinden yapmaları gerekir. Üçer aylık dönemlere ilişkin kayıtlar, üç aylık dönemin kapanmasını takip eden ayın son gününe kadar yapılmalıdır.

Basit usulden gerçek usule geçiş

• Basit Usule Tabi Olmanın Şartlarından herhangi birisinin bir takvim yılı içinde kaybedilmesi halinde (hadlerin aşılması halinde) ya da
• Basit usule Tabi Olmanın Şartlarını taşısalar bile kendi istekleri ile vergi dairesine dilekçe ile başvurulması halinde mükellefler Gerçek Usule Geçiş yapabilirler.

Gerçek usulden basit usule geçiş

Arka arkaya iki takvim döneminde Basit Usule Tabi Olma Şartlarında belirtilen hadlerin altında kalmaları durumunda mükellefler Basit Usule geçiş yaparlar.

(Bu uygulama için, 01/01/2023 tarihinden itibaren gerçek usulden basit usule geçmeye ilişkin şartların tespitindeki iki yıllık sürenin hesabına 01/01/2021 tarihinden itibaren başlanır.)

Her koşulda, değişiklik yapılabilmesi için vergi dairesine dilekçe ile başvurulması gerekir. Basit usulden gerçek usule geçiş için, hadlerin aşıldığının fark edildiği anda; Gerçek usulden basit usule geçiş için vergi dairesine izleyen yılın Ocak ayının başından otuz birinci günü akşamına kadar başvurmaları gerekir.

Unutulmaması gereken en önemli husus ise sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları yapılan incelemeler ile tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ tarihini takip eden aybaşından itibaren basit usule tabi olma şartlarını taşısalar dahi gerçek usulde vergilendirilirler.

Basit usule göre vergilendirmede özellik gösteren durumlar

• Basit usule tabi mükellefler birden fazla işyerinde ticari faaliyette bulunamazlar.
• Basit usule tabi olan mükellefin sürdürdüğü faaliyetini internet üzerinden yapması basit üsül sartlarının ihlaline sebep olmaz.Ancak faaliyet konusu olan işin dışında, internetten ve benzeri elektronik ortamlardan ilave başka bir faaliyette bulunması halinde, bu durumda birden fazla alanda faaliyette bulunulmuş kabul edileceğinden, söz konusu mükelleflerin basit usulden yararlanması mümkün bulunmamaktadır..
• Gerçek usulde vergilendirilen kişilerin eş ve çocuklarının aynı türden faaliyette bulunmaları halinde basit usulden faydalanamazlar.
• Aynı işte ortak olarak çalışanların hakkında yıllık kira bedeli ve iş hacmi ölçüleri topluca dikkate alınır. Ortaklık durumunda ortaklardan bir tanesi gerçek usule tabi ise, diğer ortaklar basit usulde vergilendirilme haklarını kaybederler.
• Yukarıda belirtilen koşulları sağlasalar bile bazı iş grupları Basit Usul’den yararlanmaları mümkün değildir. Bu iş gruplarının neler olduğu Gelir Vergisi Kanunun 51. Maddesinde sıralanmaktadır.

2023 Yılına İlişkin Engellilik İndirim Tutarları

Engellik Oranı	Engellilik Derecesi	İndirim Tutarı
%80 ve Üzeri	1. Derece Engellilik İndirimi	4.400 ₺
%60 – %80	2. Derece Engellilik İndirimi	2.600 ₺
%40 – %60	3. Derece Engellilik İndirimi	1.100 ₺

İş kanununda yer alan bilgiye göre, engellilik raporu bulunan çalışlanlar, bu rapor ile vergi dairesine başvurarak vergi indiriminden yararlanabilir. Engellilik durumunun bir sağlık raporu ile tespit edilmesi ve durumun vergi dairesine bildirilmesi gerekir aksi halde bu indirimden faydalanmak söz konusu olmaz.