Transit Ticaret Nedir, Ne Değildir?

KDV muafiyeti bulunan transit ticaret ile uğraşmak veya sadece bilgi sahibi olmak isteyenler tüm sorularının cevabını bu yazımızda bulacak!

Vergi ve harçtan muaf olan transit ticaret özellikle Covid-19 döneminde gündeme gelmeye başladı. Bazı malların ihracatı için ön izin veya kayıt gerekliliği getirildi. Özellikle maske ve etil alkol gibi pandemi döneminde yüksek talep olan malların müşteriye iletimini geciktirmemek adına ticaret erbapları transit ticarete başvurdu.

Transit ticaret ve muhasebe kaydı

En basit tanımıyla transit ticaret nedir? Herhangi bir malı farklı bir ülkeden aldıktan sonra ülkemizin gümrük sınırlarına sokmadan farklı bir ülkeye satışını gerçekleştirmek olarak açıklanabilir. Vergiye tabi ve bir ticaret odasına kayıtlı tüm gerçek ve tüzel kişiler transit ticaret yapabilir.

Peki, transit ticaret nasıl yapılır? İthalat ve ihracata dahil olmayan transit ticaret için bir gümrük beyannamesi düzenlenmesi gerekmez. Dış ticarette kullanılan peşin ödeme ve akreditifli ödemeler transit ticarette de kullanılabilir.

Transit ticaret için gerekli evraklar ve genel işleyişi ile transit ticaret mevzuatını birkaç maddede özetlersek;

• Mallar Türkiye sınırları içerisindeki gümrük bölgelerine giriş yapacaksa ilk olarak bir transit ticaret beyannamesi düzenlenmelidir. Gümrük bölgesine girmeyen ürünler için böyle bir beyanname alınması gerekmez.
• İthalat ve ihracat gibi standart ticaret lojistiğinde işleyen harç, fon ve vergiler transit ticarette yoktur.
• Ticareti ve satışı yasak olan ürünlerin ticareti yapılamaz. Ülkelerin yasalarına dikkat edilmelidir.
• Faturalama kısmında yurtdışından alınan mallar için karşı işletmenin size bir fatura kesmesi, sonrasında da sizin Türkiye’den başka ülkeye yaptığınız satış için ayrı bir fatura kesmeniz gerekir. Keseceğiniz fatura hem İngilizce hem Türkçe formatta hazırlanmalı ve İngilizce olan fatura direkt olarak alıcıya gönderilmelidir.
• Yaptığınız ticaret sonrası elde ettiğiniz kârı deftere kaydederek bildirmelisiniz.
• Para transferi ve malın taşınma yöntemi konusunda bir kısıtlama getirilmemiş durumda. Tek yapılması gereken, sevkiyattan önce giriş ve çıkış yapılacak ülkelerin yasalarının incelenmesi.

Mevzuat açısından ithalat ve ihracata göre daha kolay gibi görünse de transit ticarette de dikkat edilmesi gereken önemli detaylar mevcut. Malın sevkiyatı sırasında hangi ülkeler arası bir ticaret olduğu önemsizdir fakat sevk evraklarının malın giriş ve çıkış yaptığı ülkelerin kurallarına göre düzenlenmesi gerekir.

Transit ticaret yapan bir ticaret erbabı bu işlemler için fatura kesmek zorundadır. e-Arşiv mükellefleri e-arşiv fatura, diğer mükellefler ise kağıt fatura düzenlemelidir.

Transit ticaret örnekleri vererek konuyu daha anlaşılır hale getirebileceğimizi düşündük: X firması transit ticaretini yapacağı ürünleri Çin’den alıyor. Almanya’dan bir sipariş aldığında Çin’de üretilen mallara kendi markasını bastırıp direkt olarak müşterisine gönderdiği takdirde söz konusu olay transit ticaret kapsamında değerlendirilir.

GİB tarafından yayınlanmış olan e-fatura kılavuzuna göre "İhracat faturalarının e-Fatura olarak düzenlenmesi zorunluluğu sadece Gümrük Beyannamesi ekinde yer alan mal ihracı faturaları için geçerlidir. Diğer belgelerin (Serbest Bölge İşlem Formu, transit ticaret formu vb.) ekinde yer alan ihracat faturaları e-Fatura kapsamında değildir."

Bu nedenle bir e-fatura kullanıcısı konu transit ticaret olduğunda e-arşiv fatura kesmelidir. e-Fatura kullanıcısı olmayanların ise kağıt fatura düzenlemesi yeterli.

Transit ticaret muhasebe kaydının ise şu şekilde yapılması tavsiye ediliyor: Transit ticarette sevk edilen mallar şirketlerin stoklarına fiilen girmediği için bu malların “Diğer Stoklar” hesabında takip edilip satışları için “Yurt dışı Satışlar” başlığı altında bir muhasebeleştirme işlemi yapılması sağlıklı olacaktır.

Transit ticaret formu nedir?

Transit ticaret erbaplarının haberdar olduğu fakat 12.07.2008 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan değişiklikle yürürlükten kalkmış bir uygulama olduğundan önemini kaybetmiş durumda. Eskiden var olan bu uygulama sonrasında 2017 yılında da TCGB Detaylı Beyan Transit Uygulaması (TRIM/TREX) yürürlükten kaldırılmıştı.

Transit ticaret ihracat sayılır mı?

Vergi muafiyetleri dolayısıyla tam bir ihracat sayılmaz fakat çok benzer bir ticaret yöntemidir.

Yurtdışından alınan ve Türkiye’ye hiç gelmeden direkt olarak yurtdışına satılan mallar KDV uygulamasından muaftır. Antrepo ve serbest bölgelerden alınanların yurtdışına, başka bir antrepoya veya yine bir serbest bölgeye satılması halinde yine bu malların KDV’si sıfır olarak hesaplanır. Yukarıdaki fatura örneğinde de gördüğünüz gibi faturada KDV tutarı bulunmuyor.

Yapılan ticaret ihracat sayılabilecek gibi görünüyor olsa da transit ticaret farklı bir evrak işleyişi ile ilerler. Bunun yanında ikisini birbirinden ayıran vergi muafiyetleri gibi unsurlar da bulunduğundan transit ticaret ihracat sayılmaz diyebiliriz.

Transit ticarette KDV'ye dair bilinmesi gerekenler

Ticaret yapılırken KDV işlenebilmesi için mal veya hizmetin Türkiye sınırları içerisinde olması gerekir. Transit ticarette satışı yapılan mal her ne kadar Türkiye’de bulunan bir firmanın mal varlığı içerisine girip çıksa da fiziken gümrük bölgesinde bulunmadığından bu uygulamaya tabi tutulmaz.

Aynı şekilde bir hizmetin de yurt içinde gerçekleşmesi gerektiğinden bu kategoride yapılabilecek transit ticaret KDV’den muaftır. Bu muafiyetten ötürü transit ticaret KDV beyannamesinde konu edilemez.

Serbest bölge, transit ticaret sisteminin işleyebileceği alanlardan biridir. Antrepo ve serbest bölgelerden alınan malların transit ticaretinde 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 16/1-c maddesi uyarınca hem alım hem de satım işlemi KDV'den mauftır. Transit ticaret muhasebe kayıtları da bu muafiyetlere göre ayrı bir bölümde yapılır.